Xa tiền

11:09 Ngày 02/12/2017

Xa tiền còn được gọi là cây mã đề, là loại thảo dược mọc ở hầu hết các vùng nông thôn đồng bằng có tác dụng lợi tiểu, mát gan, thanh nhiệt…

Xa tiền tử còn được gọi bằng các tên khác như: xa tiền, xa tiền thảo, nhả én, mã đề, bông mã đề… với rất nhiều công dụng:

- Thanh lọc gan, sáng mắt, trị ho, tiêu đờm, hạ huyết áp

- Lợi tiểu, trị tiêu chảy, các chứng bệnh ở hạ tiêu

- Trị chứng đi tiểu ra máu và chảy máu cam

- Trị chứng bệnh tiêu chảy tính thấp, tiêu chảy vào mùa hè ở trẻ nhỏ

Dưới đây là toàn bộ đặc điểm nhận biết cây, thành phần hóa học, ứng dụng cụ thể và các bài thuốc có liên quan có sử dụng loại cây thuốc này.

Cây thuốc Xa Tiền

Xa tiền là loại cây cỏ sống lâu năm, loại thân mọc ngắn, lá mọc dưới cụm ở gốc, cuống dài. Lá xa tiền có dạnh hình thìa, đường kính khoảng 5cm, có gân xanh dọc sống lá và dọc xuống ngọn và gốc lá.

xa-tien
Xa Tiền

Hoa thảo dược này mọc thành bông xuất phát từ kẽ lá dưới gốc, hoa mọc thành nhiều đài, có tràng màu nâu, gồm 4 thùy nằm xen kẽ nhau. Khi chín, quả chứa hạt xa tiền có màu đen nhánh. Chỉ cần dùng hạt này đem gieo trong vườn là có thể trồng được các cây mới.

Thành phần hóa học

Trong xa tiền có chứa hoạt chất glucozit (còn được gọi là aucubin hay rinantin), carotin, vitamin C, vitamin K là những khoáng chất rất cần thiết cho cơ thể. Ngoài ra trong hạt cây còn có axit plantenolic, adnin và cholin, giúp kháng viêm, hỗ trợ giải độc gan, lợi tiểu.

Phân bố

Xa tiền thực chất là thảo dược mọc hoang ở góc vườn mọc hoang và được trồng phổ biến trên khắp cả nước. Vị thuốc này phát triển nhiều nhất vào mùa thu khí hậu mát mẻ. Khi thu hoạch nên chọn vào tháng 7 hoặc tháng 8 để hạt xa tiền đang hình thành, chỉ cần đập lấy hạt rồi đem phơi khô là có thể sử dụng thành thuốc. Xa tiền tử là tên gọi dành riêng cho hạt của cây xa tiền.

ma-de-phan-bo-nhieu-noi-viet-nam
Cây mã đề phân bố khắp các tỉnh thành Việt Nam

Vị thuốc Xa tiền trong Đông y

Trong Y học cổ truyền, đây là loại dược phẩm hữu ích để điều trị các bệnh ở hạ tiêu, thấp khí trong cơ thể người và bài tiết chúng qua đường tiết niệu. Đồng thời, vị thuốc này còn giúp đẩy lùi lão hóa da, chữa mụn nhọt, lợi thủy.

- Tính vị: vị ngọt, tính hàn.

- Qui kinh: tác động vào can, thận và bàng quang .

- Công dụng: lợi tiểu, mát gan, sáng mắt.

- Ứng dụng lâm sàng:

Xa tiền được có rất nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả như:

+ Trị bệnh tiểu tiện ra máu: Dùng hạt xa tiền đem phơi khô và nghiền nhỏ. Mỗi lần uống chung với nước lọc khoảng 6g.

+ Trị tiểu dắt: Sử dụng 500g xa tiền thảo, chắt lọc còn khoảng 1,5l nước thuốc chia làm 3 lần uống trong ngày.

+ Tác dụng cầm máu: Lấy lá xa tiền tươi đem giã nát rồi đắp lên vết thương.

+ Giúp thanh can sáng mắt: Dùng xa tiền phối hợp với hạ khô thảo để đun sắc nước uống mỗi ngày 2 lần.

xa-tien-cong-dung-gi

+ Lợi tiểu: Dùng lá xa tiền đun nước uống mỗi ngày khoảng 250ml sẽ hạn chế tình trạng tiểu buốt, tiểu rắt.

+ Chữa ho: Sắc lá xa tiền uống liên tục nhiều ngày để làm long đờm, chữa họ. Tuy nhiên, không nên áp dụng cho trẻ nhỏ bởi có thể gây nên đái dầm ở trẻ.

+ Chữa mụn nhọt mưng mủ: Phơi khô xa tiền, đem tán bột mịn đắp lên các vết mụn nhọt sẽ giảm sưng tấy, trị viêm da.

+ Chữa cao huyết áp: Sử dụng xa tiền tươi, khoảng 20 – 30g đem sắc nước, chia đều làm 3 lần uống trong ngày.