Đan bì

Đan bì còn có tên gọi thông dụng là: Đơn bì, Lộc cửu, Bách lượng kim, Mẫu đơn bì, Đơn căn, Mộc thược dược… được áp dụng trong rất nhiều bài thuốc dân gian quen thuộc.

1.    Mô tả cây đan bì

Đan bì có tên khoa học là Cortex Moutan, Cortex Paeoniae Suffuticosae, thuộc họ Mao Lương. Đan bì thuộc loại cây thân gỗ sống lâu năm, có chiều cao trung bình khoảng 1 – 2 m, rễ phát triển thành củ lớn.

Cây đan bì (Mẫu đơn bì).

Lá đan bì thường mọc cách nhau, chia làm 3 lá chét, ở giữa có 3 thùy, bên dưới có lông màu trắng nhạt, mặt trên màu xanh lục. Đan bì chỉ có một hoa mọc ở trên cùng của cây, thường nở vào dịp gần Tết.

2.    Phân bố

Ở Việt Nam, Đan bì thường được trồng ở nhiều tỉnh miền núi phía Bắc như: Lào Cai, Sapa… Thông thường, trồng đan bì khoảng 3 năm mới có thể thu hoạch. 

Phần dùng làm thuốc của Đan bì là vỏ rễ, có màu đen nâu bên ngoài, thịt trắng bên trong, nhiều bột. Vỏ càng dày, rộng, không dính vào trong lõi và mùi thơm được coi là dược liệu tốt nhất. 

3.    Thành phần hóa học

Trong Đan bì có các chất Paeoniflorin, Oxypaeonilorin, Benzoylpaeonilorin, Paeonol, Paeonolide, Paeonoside, Apiopaeonoside … rất tốt khi áp dụng chữa viêm, khán khuẩn , trị liên cầu khuẩn dung huyến, trực khuẩn bạch hầu, an thần…

Đặc biệt chất Phenon có trong Đan bì còn được dùng làm thuốc giảm đau, an thần, chống co giật, giải nhiệt, chống viêm loét dạ dày…

4.    Đan bì trong Y học cổ truyền

-    Tính vị: Vị cay, đắng, hơi hàn, tính mát.

-    Qui kinh: Tác dụng vào kinh phế,  tâm bào, thận, tâm, can.

-    Công dụng: Đan bì giúp hòa huyết, sinh huyết, trừ nhiệt, giảm sốt về chiều, chữa kinh nguyệt không đều, u nhọt sưng tấy, đi tiểu ra máu, chảy máu cam, bế kinh, trưng hà…

Đan bì trong Đông y

-    Ứng dụng lâm sàng:

+ Trị dịch hoàn xệ xuống, căng tức: Dùng bột đan bì trộn chung với phòng phong tán bột, mỗi lần uống 8g chung với rượu.  

+ Chữa ngoại thương, rỉ huyết: Tán bột Đan bì, mỗi ngày uống 3 nhúm ngón tay.

+ Chữa vùng hạ bộ lở loét: Tán bột Đan bì, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 4g.

+ Chữa mũi viêm dị ứng: Đem đan bì xay nhuyễn, lấy nước cốt, mỗi lần dùng khoảng 50ml, uống khoảng 10 lần sẽ khỏi.

+ Chữa thương tổn huyết ứ: Dùng 80g Đan bì, 21 con Manh trùng sao qua, rồi đem tán thành bột mịn, mỗi lần uống 4g với rượu nóng.

5.    Một số bài thuốc sử dụng Đan bì

Đan bì là vị thuốc quý trong Đông y.

-    Bài thuốc trị máu xấu ở phụ nữ

Đan bì               20g              Can tất                 20g 

Liều dùng: Sắc uống mỗi ngày 2 lần sau bữa ăn.

-    Bài thuốc trị âm hư, sốt kéo dài: 

Đơn bì                   12g             Miết giáp                12g

Sinh địa                   16g            Thanh hao             8g 

Tri mẫu                    8g

Liều dùng:  Sắc lấy nước uống ngày 3 lần. 

-    Bài thuốc chữa kinh nguyệt không đều, máu kinh màu đen, vón cục, ra nhiều: 

Đan bì                  12g             Phục linh                  12g

Địa cốt bì             12g               Hoàng bá                8g 

Bạch thược          12g               Thanh hao             12g

Thục địa               18g

Liều dùng: Sắc thuốc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2 lần.

-    Bài thuốc trị ứ huyết, bế kinh: 

Đan bì                    12g                Xích thược            12g

Nhục quế                 2g                 Miết giáp                12g

Mộc thông              12g                 Thổ qua căn            12g

Đào nhân               12g

Liều dùng: Sắc thuốc uống mỗi ngày 2 lần.

-    Bài thuốc trị chứng huyết nhiệt của phụ nữ sau sinh: 

Đan bì                        8g                  Đương quy            12g

Bạch thược                12g                Thục địa                16g

Chi tử                         8g                 Xuyên khung             8g

Liều dùng:  Sắc thuốc uống ngày 2 lần. 

-    Bài thuốc chữa u nhọt: 

Đan bì                        20g               Qua lâu nhân              8g

Đào nhân                     12g              Ý dĩ nhãn                  40g

Liều dùng:  Sắc uống mỗi ngày 1 thang.

-    Bài thuốc trị huyết áp cao, xơ cứng động mạch: 

Đan bì                          8g                 Kim ngân                20g

Cúc hoa                       12g                 Kê huyết đằng        20g

Thạch quyết minh         20g                 Bội lan                    20g

Liều dùng: Sắc lấy nước uống mỗi ngày 1 thang.